Holybreak - Sanktuarium Maryi Matki Miłosierdzia w Archikatedrze Białostockiej

Sanktuarium Maryi Matki Miłosierdzia w Archikatedrze Białostockiej

Kościelna 2, 15-087 Białystok

Sanktuarium Maryjne

UDOSTĘPNIJ

ZAPISZ

Źródło: Wikimedia Commons

Nawa główna

Źródło: Wikimedia Commons

Katedra - stary kościół

Źródło: Wikimedia Commons

Ołtarz Matki Bożej Miłosierdzia

Źródło: Wikimedia Commons

Ołtarz główny - Wniebowzięcie NMP

Źródło: Wikmedia Commons

Witraż

Źródło: Wikimedia Commons

O sanktuarium:

Zespół bazyliki archikatedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku – zespół świątynny w Białymstoku, złożony z dwóch połączonych ze sobą budynków kościelnych: starego (z początku XVII wieku) oraz nowego (z początku XX wieku). Stary kościół (późnorenesansowy) Kościół późnorenesansowy zbudowany w latach 1617–1625, murowany, wzniesiony z fundacji Piotra Wiesiołowskiego, ukończony przez jego syna Krzysztofa[2]. Wewnątrz późnobarokowe wyposażenie fundowane przez Jana Klemensa Branickiego. Pierwotnie świątynia miała charakter późnogotycki z elementami renesansu mazowiecko-litewskiego. Ściany kościoła pokryte polichromią z 1751 wykonaną przez Antoniego Herliczkę. Ołtarz główny drewniany, pokryty białą polichromią ze złoceniami. Nad ołtarzem wisi obraz Wniebowzięcia NMP, namalowany przez artystę barokowego, tworzącego na dworze Branickich, Augustyna Mirysa. Nad obrazem widnieje oko Opatrzności Bożej. Niżej mensa z tabernakulum (podobnym do tabernakulum Berniniego w Rzymie). Antepedium, to płycizna z rokokowymi rzeźbami, stanowiąca ewenement ikonograficzny, wykorzystano tu bowiem w dobie Oświecenia wątki apokryficzne. Środkowa scena antepedium przedstawia wniebowzięcie NMP; z prawej strony widnieje prorok Eliasz; z lewej – mężczyzna zwrócony twarzą do Maryi. Po obu stronach ołtarza głównego znajdują się rzeźby św. Piotra i Pawła z 1751 autorstwa Jakuba Fontany lub Jana Jakuba Plerscha. Oprócz ołtarza głównego w kościele znajduje się ołtarz Jezusa Ukrzyżowanego. Nowy kościół (neogotycki) Obok starego kościoła farnego znajduje się o wiele większy kościół neogotycki, wzniesiony w latach 1900-1905 według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego w stylu neogotyku nadwiślańskiego, długi na 90 m i wysoki na 72,5 m (wieże). Historia Pod koniec XIX w. dotychczasowa parafia liczyła ok. 12 000 osób i dotychczasowy kościół mogący pomieścić ok. 1000 osób był za mały. W I poł. XIX w. dziekan białostocki ks. Wilhelm Szwarc rozpoczął starania o zbudowanie nowego kościoła. Uzyskał poparcie parafian. Na lokalizację przyszłej świątyni wybrano wzgórze św. Rocha z nieczynnym cmentarzem. W sprawie projektu dziekan kontaktował się z wybitnymi architektami, Stefanem Szyllerem i Józefem Piusem Dziekońskim.Po uzyskaniu pozwolenia na budowę ukonstytuował się Komitet Budowy Kościoła pod przewodnictwem ks. Szwarca i 19 kwietnia 1900 rozpoczęto roboty budowlane. 11 czerwca tego samego roku ks. Szwarc poświęcił kamień węgielny. W połowie 1901 ukończono kładzenie fundamentów kościoła natomiast sam kościół wzniesiono w latach 1902–1905. 17 września 1905 uroczystego poświęcenia kościoła z rozporządzenia biskupa wileńskiego Edwarda von Roppa dokonał prałat wileński, ks. Jan Kurczewski. Prace wykończeniowe we wnętrzu zakończyły się 27 października 1907. Status kościoła farnego: W latach 1945-1991 kościół farny spełniał rolę prokatedry. 21 marca 1985 papież Jan Paweł II podniósł świątynię do godności bazyliki mniejszej. 5 czerwca 1991 papież Jan Paweł II erygując diecezję białostocką, ustanowił dotychczasową prokatedrę katedrą. 25 marca 1992 papież Jan Paweł II podniósł diecezję białostocką do rangi archidiecezji, zaś katedrę do rangi archikatedry. Architektura Kościół białostocki został wzniesiony w stylu neogotyku wiślano-bałtyckiego, który uważano w II poł. XIX w. za egzemplifikację polskiego stylu narodowego. Bezpośrednim wzorcem stał się kościół św. Floriana na warszawskiej Pradze, którego budowę rozpoczęto w 1888. Kościół jest budowlą trzynawową z jednonawowym transeptem, rozplanowaną na motywie krzyża łacińskiego. Korpus główny dzieli się na cztery przęsła poprzeczne. Dodatkowe przęsło jest w części prezbiterialnej. Prezbiterium o szerokości nawy głównej jest zamknięte pięciobocznie. Po obu stronach prezbiterium znajdują się zbudowane na planie kwadratu kaplica i zakrystia, które zostały przedłużone poprzecznie w stosunku do osi głównej kościoła i zamknięte trójbocznymi apsydami. Na osi naw bocznych znajdują się wieże a w ich przyziemiu – przedsionek wejściowy. Przedsionki wejściowe znajdują się również na styku naw bocznych i transeptu. Ołtarz główny Wniebowzięcia NMP Proboszcz parafii, ks. Szwarc zlecił w 1911 zbudowanie ołtarza głównego warszawskiej firmie Szpetkowskiego. Kosztorys ołtarza wyniósł 28000 rubli. Szpetkowski zamówił projekt u Wincentego Bogaczyka. Ołtarz miał być wykonamy z drewna dębowego oraz pokostowany i politurowany na połysk, natomiast detale architektoniczne miały być wykonane z drewna lipowego. Do pokrycia niektórych elementów (żabki, kwiatony) zaplanowano złoto dukatowe. Mensa miała być zbudowana z cegieł i obłożona marmurem karraryjskim natomiast tabernakulum – z brązu. Ołtarz został skompletowany w 1915, już w czasie trwania I wojny światowej. Zachwycał kształtem, precyzją wykonania i programem ikonograficznym. Sceny figuralne rozmieszczono analogicznie jak w szafiastych ołtarzach średniowiecznych. Wszystko to sprawia, że ołtarz białostocki zalicza się do ważnych dzieł polskiego neogotyku. Główna scena przedstawia rzeźbę Wniebowzięcia NMP, rozbudowaną treściowo i przestrzennie. W dolnym poziomie ukazani są apostołowie, zdziwieni nieobecnością śpiącej do niedawna Matki Bożej, w drugim poziomie widać Maryję unoszącą się w przestworzach a całość kompozycji wieńczy wyobrażenie Trójcy Świętej: Bóg Ojciec (błogosławiący), Syn Boży i Duch Święty. Na szczycie umieszczono też tetramorfy, czyli symbole czterech Ewangelistów: Mateusza (anioł), Łukasza (wół), Jana (orzeł) i Marka (lew). Na skrzydłach ołtarza znajdują się dopełniające kompozycję główną cztery sceny z życia Maryi. W pierwszej scenie (lewa górna kwatera) znajduje się Zwiastowanie (archanioł Gabriel objawiający się Maryi), druga scena (prawa górna kwatera) przedstawia Nawiedzenie (św. Anna witająca Maryję), trzecia scena (lewa dolna kwatera) przedstawia Boże Narodzenie (szopka) a czwarta (prawa dolna kwatera) – Ofiarowanie (kapłan trzymający Dzieciątko Jezus). W ołtarzu umieszczono też figury świętych: Floriana, Jana Chrzciciela, Stanisława Kostki, Kazimierza, Władysława oraz Jana ze Sieny. Ołtarz Matki Bożej Miłosierdzia W połowie lat 70. XX wieku przyjęto pomysł urządzenia w prokatedrze kaplicy poświęconej Matce Boskiej Ostrobramskiej – dla podkreślenia wielowiekowej łączności lokalnego kościoła z Wilnem. W 1971 zorganizowano w Białymstoku uroczystości 300-lecia czci Matki Boskiej Ostrobramskiej. Z okazji 25-lecia kapłaństwa biskupa białostockiego Henryka Gulbinowicza księża archidiecezji w Białymstoku zakupili kopię wileńskiego obrazu, namalowaną farbami olejnymi na płótnie w 1927 przez wileńską malarkę Łucję Bałzukiewiczównę, przechowywaną do końca wojny w jej domu. Podczas repatriacji obraz wraz z malarką i jej rodziną trafił do Lublina, a w 1975 przewieziono go do Białegostoku i wręczono jako dar biskupowi Henrykowi Gulbinowiczowi. Ten z kolei ofiarował obraz prokatedrze białostockiej, gdy odchodził do metropolii wrocławskiej jako jej nowy zwierzchnik. Duchowieństwo prokatedry podjęło decyzję o urządzeniu kaplicy Matki Boskiej Ostrobramskiej. Na miejsce wybrano lewe ramię transeptu, w którym dotąd znajdował się neogotycki ołtarz św. Rocha i św. Teresy. Projekt kaplicy przygotował w 1976 architekt Adolf Szczypiński. W projekcie nawiązał on do idei dwukondygnacyjnej wileńskiej Ostrej Bramy. Głównym motywem kondygnacji dolnej był łuk odwzorowujący przejazd bramny, natomiast motywem kondygnacji górnej były trzy arkady nawiązujące do trzech okien kaplicy wileńskiej. W arkadzie środkowej umieszczono obraz. Tłem dla wizerunku miały być białe ściany. Przestrzeń transeptu zamknięto kutą, metalową kratą. Kaplicę ukończono w 1977. Poświęcenia kaplicy i obrazu dokonał 27 listopada 1977 metropolita krakowski, kardynał Karol Wojtyła. Obraz uzupełniono wówczas srebrną sukienką, koroną, nimbem z promieniami i półksiężycem, na podobieństwo wileńskiego oryginału. Nieprzerwanie narastał kult obrazu. Wobec tego faktu biskup białostocki Edward Kisiel zwrócił się z prośbą o koronację obrazu do Stolicy Apostolskiej. Ta zgodziła się, wydając stosowny dekret 16 kwietnia 1993. Wówczas zamówiono w Krakowie srebrne, pozłacane korony, sam zaś obraz umieszczono w dolnej kondygnacji ołtarza w celu przybliżenia go wiernym. Przed ołtarzem ustawiono nowy, marmurowy stół ołtarzowy. W marcu 1995 papież Jan Paweł II poświęcił w Rzymie nowe korony, które zawieszono na białostockim obrazie 5 czerwca 1995. Ołtarz Matki Bożej Miłosierdzia jest diecezjalnym sanktuarium maryjnym. Na ścianach ołtarza wiszą liczne wota dziękczynne (różańce), tablice epitafijne abpa Romualda Jałbrzykowskiego, bpa Adama Sawickiego, bpa Władysława Suszczyńskiego oraz tablice z nazwiskami kapłanów zamordowanych w czasie II wojny światowej.

Czytaj więcej

Mapa:

Sanktuaria w pobliżu: