Sanktuarium Matki Bożej Niepokalanej Przewodniczki w Przasnyszu
ul. 3 Maja 34, 06-300 Przasnysz
Sanktuarium Maryjne
UDOSTĘPNIJ
ZAPISZ
7
O sanktuarium:
Kościół klasztorny pw. św. Jakuba i Anny w Przasnyszu to jeden z najpóźniejszych kościołów gotyckich w Polsce. Razem z przylegającym doń wczesnobarokowym klasztorem wpisany został na listę Kanonu Krajoznawczego Polski PTTK i do I grupy zabytków.
Historia
Inicjatorem budowy zespołu klasztornego był brat św. Stanisława, chorąży ciechanowski Paweł Kostka. W 1586 uzyskał on od papieża Sykstusa V pozwolenie na sprowadzenie do Przasnysza zakonu bernardynów. Na budowę kościoła i klasztoru Paweł przeznaczył całe swoje dobra rodzinne w Rostkowie. Budowa, rozpoczęta w 1588 pod kierunkiem nieznanego architekta, na miejscu dawnego kościoła szpitalnego św. Jakuba Apostoła, trwała do 1618. Przed 1607 z funduszów Elżbiety Mostowskiej dobudowano do kościoła od strony południowej kaplicę św. Anny. Konsekracji kościoła dokonał w 1635 biskup pomocniczy płocki Stanisław Starczewski. Zabudowania klasztorne wzniesiono staraniem Jana Nowodworskiego i jego żony Barbary z Kretkowskich (ostatecznie ukończono je dopiero w 1671).
W czasie potopu szwedzkiego kościół został splądrowany. Najeźdźcy zabili o. Stanisława Janarowskiego, zaś diakona Felicjana z Sulmierzyc zamęczyli w sąsiednim Karbówku. Bernardyni użytkowali kościół i klasztor do kasaty w 1864. Prowadzili cieszącą się renomą szkołę męską, posiadali bogatą bibliotekę, z której zasobów korzystał m.in. Joachim Lelewel. Kilku zakonników zaangażowało się w działalność patriotyczną podczas powstania styczniowego. Po 1864 kościół był zarządzany przez rektora, a klasztor przeznaczono na cele świeckie.
W czasie I wojny światowej obiekty te były wielokrotnie niszczone. Od 1916 prace konserwatorskie przy kościele i klasztorze prowadzili z ramienia Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości Kazimierz Skórewicz i Kazimierz Tołłoczko. 17 czerwca 1923 nastąpiło przejęcie klasztoru w Przasnyszu przez Zgromadzenie Męki Jezusa Chrystusa – pasjonistów, w obecności delegata generała zakonu. Pasjoniści kontynuowali odbudowę kościoła i klasztoru ze zniszczeń wojennych. W l. 1924–1928 zrekonstruowano dach i strop kościoła oraz północne i częściowo pozostałe skrzydła klasztoru.
W okresie okupacji hitlerowskiej siedmiu zakonników z przasnyskiego konwentu zostało wywiezionych do niemieckiego obozu koncentracyjnego Soldau (KL) w Działdowie i tam zamordowanych. Niemcy zamienili kościół na spichlerz, a budynki klasztorne na szpital i więzienie. Rozebrali też zabytkowe ogrodzenie z XVIII w. i kapliczkę-rotundę św. Wawrzyńca z 1615.
Po wojnie kościół był wielokrotnie remontowany. 26 września 1982 stał się ośrodkiem parafii pw. św. Stanisława Kostki.
Architektura
Kościół św. św. Anny i Jakuba powtarza układ macierzystej świątyni w Bydgoszczy z lat 1545–1552. Nawa jest czteroprzęsłowa, z prostokątną kaplicą od południa, prezbiterium nieco węższe, dwuprzęsłowe, zamknięte trójbocznie. Od strony północnej kościoła, przy styku nawy z prezbiterium, wznosi się 32-metrowa, czworoboczna wieża. Jej budowę ukończono w 1635. Ściany kościoła są oskarpowane, a duże okna zamknięte ostrołukowo. We wschodniej ścianie prezbiterium znajduje się ostrołukowa wnęka i okno koliste, w elewacji południowej kaplicy – duża, kolista, otynkowana blenda. Piękne są gotyckie szczyty nawy i kaplicy ze sterczynami i wimpergami o kolistych przeźroczach. Ok. 1637 r. wystawiono przed fasadą kościoła niską kruchtę, wysuniętą ku południowi oraz pomieszczenie między kruchtą i kaplicą, z wejściem na kolistą wieżyczkę schodkową. Elewacja południowa kruchty i pomieszczenia przy kaplicy zwieńczona została szczytem, przekształconym w 1923 r., w którego dolnej strefie zwraca uwagę zegar słoneczny. Nad wejściem do kruchty znajduje się tablica piaskowcowa z napisem łacińskim poświęconym fundacji Jana i Barbary Nowodworskich. Wyżej, w przeszklonej wnęce umieszczono ludową figurkę Matki Bożej Skępskiej.
Wnętrze
Boczne przejście z kruchty prowadzi do krużganka, ograniczającego od południa wirydarz klasztorny i zamkniętego ścianą z wejściem do zakrystii. Nad drzwiami prowadzącymi z kruchty do nawy znajduje się tablica z czarnego marmuru poświęcona Janowi Kamińskiemu (zm. 1831). Po prawej stronie od wejścia do nawy wisi łaskami słynący, nadnaturalnej wielkości krucyfiks barokowy z ok. 1630. W 2003, w 80. rocznicę przybycia pasjonistów do Przasnysza, obok figury Ukrzyżowanego umieszczono tablicę pamiątkową.
Nawa i prezbiterium kościoła nakryte są kolebkowym sklepieniem, z gwiaździstą siatką żeber. Spływy sklepienia wspierają się w nawie na filarach przyściennych, w prezbiterium zaś – na pilastrach. Sklepienie zostało w znacznej mierze zrekonstruowane po zniszczeniach I wojny światowej. Polichromie w kościele wykonali w l. 1952–1953 Jerzy Hoppen i Kazimierz Kwiatkowski. Autorstwa K. Kwiatkowskiego są również obrazy na ścianie tęczowej (w tym Serce Jezusa po prawej stronie nawy z namalowaną w tle sylwetą kościoła i klasztoru) oraz głowy ewangelistów na ambonie wykonanej w 1952 według projektu o. Stanisława Michalczyka. Witraże w prezbiterium wykonał w l. 1950–1953 Stanisław Powalisz. W 1983 postawiono nowy ołtarz główny w formie krzyża z pełnoplastyczną postacią Chrystusa i tabernakulum w kształcie słońca.
Na ścianie tęczowej po lewej stronie nawy zwraca uwagę obraz św. Anny Samotrzeć z XVII w., w sukience z blachy srebrnej, przeniesiony z bocznej kaplicy kościoła. W dawnej kaplicy św. Anny, otwartej do nawy półkolistą arkadą, znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, czczony jako Niepokalana Przewodniczka z Przasnysza. Przy obrazie liczne wota. 18 września 1977 wizerunek MB Przasnyskiej został koronowany koronami papieskimi przez ordynariusza płockiego Bogdana Sikorskiego. W uroczystościach odpustowych przypadających w oktawę święta Niepokalanego Poczęcia (8–15 grudnia) uczestniczą wielotysięczne rzesze wiernych przybywających nawet z bardzo odległych stron.
Cudowny obraz:
Obraz Matki Boskiej Niepokalanej przewodniczki w Przasnyszu

Najstarszym wydarzeniem, które wzmogło nabożeństwo mieszkańców Przasnysza i okolicy do Matki Boskiej czczonej w kościele zakonnym, była łaska doznana przez nie wymienionego z nazwiska żołnierza. Brał on udział w pierwszej wojnie moskiewskiej za czasów króla Zygmunta III. W czasie tej wyprawy ciężko zachorował. Bliskiemu już śmierci ukazała się Najświętsza Maryja Panna taka, jaka jest przedstawiona na przasnyskim obrazie, i obiecała mu, że wyzdrowieje, ale po powrocie do kraju ma udać się do kościoła św. Jakuba w Przasnyszu i podziękować za otrzymaną łaskę. Chory przyrzekł, że to uczyni, i wkrótce powrócił do zdrowia. Gdy jednak powrócił do domu rodzinnego, zapomniał o złożonym przyrzeczeniu. Wkrótce ten ponownie, tym razem śmiertelnie, zachorował. Wtedy ujawnił swemu ojcu, że nie dotrzymał ślubu i prosił, by on zamiast niego dopełnił Matce Boskiej złożonego przyrzeczenia. Ojciec zmarłego wykonał prośbę syna: przybył do Przasnysza i opowiedział o zdarzeniu, potwierdzając swoje zeznanie przysięgą, a obok obrazu zawiesił srebrne wotum przedstawiające św. Floriana-żołnierza.
Obok łaski opisanej poprzednio skrót kroniki klasztornej podaje inne jeszcze wydarzenia uznane za cudowne. Fakty te dotyczą pierwszego okresu popularyzacji czci obrazu. W 1625 r. Jan Podoski, senator Królestwa Polskiego, kasztelan raciąski i starosta ciechanowski, pozbawiony pomocy ludzkiej znalazł się w groźnym niebezpieczeństwie dla życia. Prosił więc Maryję o pomoc, wzywał Jej pomocy i obiecywał, że w Przasnyszu wypełni swoje ślubowanie. Gdy złożył przyrzeczenie, wyzdrowiał i na znak doznanego dobrodziejstwa zawiesił przy obrazie srebrną tabliczkę. W rok później jego córka zapadła na niebezpieczną gorączkę i była prawie bliska śmierci, ale gdy rodzice ślubowali przybyć przed słynący łaskami obraz, dziewczynka wyzdrowiała. W dowód wdzięczności złożyli „znaczne srebro”.[29] Jan Nowodworski, podkomorzy nurski, opuszczony przez lekarzy, choć na lekarstwa wydał znaczne sumy pieniężne, nie doznał żadnej pomocy. Obiecał więc Maryi, że jeśli odzyska zdrowie, przybędzie do Przasnysza przed Jej obraz i złoży dary godne takiego dobrodziejstwa. Po pewnym czasie wypełnił ślub, zawieszając przy obrazie – jako wyraz swej wdzięczności za doznaną łaskę – srebrny ryngraf. Zdarzenie to miało miejsce w roku 1626.
Najbardziej jednak podniosły charakter zachowały obchody związane z oktawą Niepokalanego Poczęcia, zwane popularnie odpustami. Program tych dni wypełniony jest całodziennymi nabożeństwami, którym przewodniczą co roku biskupi przybywający z Płocka i innych diecezji. W obchodach tych uczestniczy również licznie duchowieństwo diecezjalne i zakonne oraz rzesze wiernych przybywające ze swymi duszpasterzami z terenów Przasnyskiego, Ciechanowskiego, Mławskiego, Makowskiego i Kurpiowszczyzny. Oblicza się, że w ciągu ośmiodniowych uroczystości przewija się tu ponad 50 tys. ludzi (źródło: www.sanktuarium-przasnysz.pl).
Mapa:
Sanktuaria w pobliżu:
Odpust parafialny za 224 dni
poniedziałek, 8 grudnia 2025