Holybreak - Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Chełmnie

Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Chełmnie

Franciszkańska 8, 86-200 Chełmno

Sanktuarium Maryjne

św. Walenty

UDOSTĘPNIJ

ZAPISZ

O sanktuarium:

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie – gotycki kościół zbudowany prawdopodobnie w latach 1280–1320 w Chełmnie miejscowości położonej w województwie kujawsko-pomorskim, powiecie chełmińskim w diecezji toruńskiej, dekanacie chełmińskim. Kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie, zwany potocznie „Farą”, jest najokazalszym spośród siedmiu istniejących obecnie kościołów Chełmna. Kościół ten stanowił wzorzec dla budowniczych katedry w Królewcu. Kościół wzniesiono prawdopodobnie w latach 1280-1320. W przeciwieństwie do wielu innych budowli sakralnych tamtego czasu powstał dość szybko, a w trakcie budowy dokonano tylko niewielkich korekt w stosunku do pierwotnych planów. Wznoszono go w dwóch fazach. Najpierw postawiono prezbiterium i północną nawę boczną (pierwotnie niższą). W fazie drugiej ukończono budowę całego korpusu nawowego wraz z wieżą północną. Wieżę południową pozostawiono niedokończoną. W wiekach następnych nie dokonano większych przebudów, które by zakłóciły gotycki charakter świątyni i wrażenie stylistycznej jednolitości. Jedynie w 1560 roku dobudowano kaplicę Matki Boskiej Bolesnej Chełmińskiej z fundacji kasztelana chełmińskiego Jana Niemojewskiego i jego żony Katarzyny Kostczanki, h. Dąbrowa (dawna kaplica grobowa Niemojewskich), a w końcu XVII wieku kaplicę Bożego Ciała oraz w 1706 roku kruchtę południową. Częściowe odnowienie kościoła nastąpiło w okresie 1659–1660. Powstał wówczas także barokowy wystrój kaplicy Bożego Ciała. Nad prezbiterium dobudowano sygnaturkę. W końcu XIX wieku przeprowadzono natomiast poważne prace naprawcze nadszarpniętych zębem czasu murów, w szczególności w obrębie najwyższej kondygnacji wieży północnej, uszkodzonej w 1724 roku. W 2002 roku w sposób kompleksowy została odnowiona kruchta północna, a w latach 2003–2004 kaplica i ołtarz Matki Bożej Bolesnej. W 2004 roku odnowiono lampy zwisające w łukach międzyfilarowych, w 2006 roku rzeźby Ukrzyżowania na wschodnim szczycie oraz trakt komunikacyjny prowadzący na taras widokowy znajdujący się na wieży dzwonniczej, ławy dla wiernych i ołtarz z relikwiami św. Walentego odnowiono w latach 2007–2008. W 2012 odsłonięto znajdującą się dotąd pod posadzką nawy głównej renesansową płytę nagrobną z wizerunkiem dwóch osób. Kościół WNMP to trójnawowa hala z wydzielonym, prostokątnym prezbiterium. Zachodnia fasada była zaplanowana jako symetryczna dwu wieżowa, ale wieża południowa pozostała niedokończona. Nawy boczne przykryte są poprzecznymi dachami dwuspadowymi, które tworzą charakterystyczne trójkątne szczyty widoczne w elewacjach bocznych. Jest to rozwiązanie niezwykłe, na które warto zwrócić uwagę. Podobne znajdziemy w Kolegiacie Świętego Krzyża i św. Bartłomieja we Wrocławiu. W kościele znajduje się wysokiej klasy gotycki wystrój rzeźbiarski, na który składają się figury apostołów przy filarach od strony nawy głównej oraz zworniki sklepienne. Są tu również cenne malowidła ścienne z końca XIV w. (gotyckie przedstawienie św. Krzysztofa w nawie bocznej, przykryte częściowo barokową wizją Boga). Gotlandzka chrzcielnica o formach późnoromańskich została wykonana na przełomie XIII/XIV w. Bogate nowożytne wyposażenie wnętrza pochodzi przeważnie z XVII i XVIII w., wyróżniają się epitafia z końca XVI–XVIII w., w jednym z nich portret trumienny Marcina Kossendy z 1705. W kaplicy na przedłużeniu bocznej nawy północnej sanktuarium MB Bolesnej (tzw. Chełmińskiej), z obrazem koronowanym za zgodą papieża Benedykta XIV 22 maja 1754 r[5]. W antependium i predelli ołtarza tej kaplicy zespół srebrnych plakietek wotywnych z XVII–XVIII w. Zwraca też uwagę snycerski wystrój kaplicy Bożego Ciała (Najśw. Sakramentu), dzieło elbląskie z lat 1685-1695.

Czytaj więcej

Relikwie I stopnia: Relikwie św. Walentego w Chełmnie

Jak podaje ks. Jakub Fankidejski w pracy pt. „Obrazy cudowne i miejsca dzisiejszej diecezji chełmińskiej”, Pelplin 1880 – „jest to głowa świętego – właściwie nieznaczna cząstka, znajduje się w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie. Relikwie są umieszczone w puszce w kształcie regularnego ośmioboku. Puszka jest cała ze srebra, wysoka na jedną stopę, waży około trzy funty. U góry ma okrągłą pokrywę w kształcie kopuły, w której spoczywa relikwia i może być przez szkło widziana i całowana. Objętość ma ta relikwia około dwa palce”. Relikwia od dawna słynęła z cudów. Około 1630 roku Jadwiga z Czarnków Działyńska wraz z córką z wdzięczności za pomoc w uzdrowieniu za przyczyną św. Walentego kazała wykonać relikwiarz. Umieszczono również na nim napis: „Bogu w Trójcy Św. Jedynemu/ Św. Walentemu/ Męczennikowi/ Jadwiga z Czarnków Działyńska/ starościna bratyańska jasieniecka/ Za doznaną pomoc w chorobie/ Córki i swojej za przyczyną/ Św. Walentego Męczennika Chrystusowego / Ku czci tego Świętego/ Ten upominek ofiarują / D. 22 maja roku 1630”. Relikwiarz został wykonany w Toruniu przez Wilhelma de Lassensy. W roku 1715 w Farze chełmińskiej Księża misjonarze przeznaczyli św. Walentemu nowy osobny ołtarz. Istnieje on do dziś. Mieści się przy ołtarzu głównym, rozdzielając nawę główną od południowej. Obraz na nim przedstawia ścięcie tego męczennika. Według tradycji miał on być namalowany w Rzymie, lecz brak jest na to dowodów. Na ołtarzu tym w przeszłości wierni składali liczne srebrne wota za uzyskane łaski. W XVIII i XIX wieku relikwie św. Walentego były związane z kościołem św. Ducha. Czczono je podczas dwóch odpustów. Pierwszy przypadał właśnie na dzień 14 lutego. W wigilię tego odpustu przenoszono relikwiarz głowy św. Walentego z Fary do kościoła św. Ducha, gdzie był wystawiany u wielkiego ołtarza. Wierni śpiewali pieśni i odmawiali litanie do św. Walentego. Wiele osób przynosiło również dary. Jeden z księży podawał relikwiarz do ucałowania. Natomiast od samego rana 14 lutego w kościele św. Ducha odbywało się kilka Mszy św., między innymi wotywa z wystawieniem oraz nieszpory, podczas których również można było ucałować szczątki męczennika. Całość uroczystości kończyła procesja z kościoła św. Duch do Fary. Drugi odpust przypadał na drugi dzień Zielonych Świątek. Wierni uczestniczący w tych uroczystościach dostępowali odpustu zupełnego.