Holybreak - Sanktuarium Matki Bożej Łomżyńskiej czyli Katedralnej

Sanktuarium Matki Bożej Łomżyńskiej czyli Katedralnej – Matki Pięknej Miłości w Łomży

ul. Dworna 25, 18-400 Łomża

Sanktuarium Maryjne

UDOSTĘPNIJ

ZAPISZ

Źródło: Wikimedia Commons

Nawa główna

Źródło: Wikimedia Commons

O sanktuarium:

Katedra św. Michała Archanioła w Łomży – późnogotycki kościół św. Michała Archanioła wzniesiony ok. 1526 r., ośrodek kultu maryjnego z cudownym obrazem Matki Bożej Pięknej Miłości, zwanej Łomżyńską. Historia Łomża zgodnie z potwierdzoną legendą już około roku 1000 miała swój kościół farny na wzgórzu św. Wawrzyńca w Starej Łomży, odległy około 1 km od dzisiejszej katedry. Pod koniec XIV wieku na Popowej Górze został wybudowany kościół Najświętszej Maryi Panny i świętych Rozesłańców. W 1410 roku przeniesiono do niego parafię[2]. Gdy ten kościół około 100 lat później podupadł książęta mazowieccy Janusz i Stanisław oraz ich matka Anna rozpoczęli wznoszenie obecnego kościoła farnego, pracami kierował biskup płocki Andrzej Noskowski, który również konsekrował świątynie w 1525 r. Kolejna konsekracja kościoła odbyła się po 1531 przez biskupa płockiego Andrzeja Krzyckiego. Około 1550 roku kościół został przebudowany na pseudobazylikę i przesklepiony. Istnieje hipoteza zgodnie, z którą sklepienie prezbiterium jest starsze od sklepienia reszty kościoła oraz że prezbiterium stanowiło niegdyś kaplicę zamkową książąt mazowieckich, która pochodziła zapewne z pierwszych lat XV stulecia. Opisy dawnej Łomży potwierdzają istnienie oddzielnej kaplicy zamkowej. W wyniku zniszczeń w czasie potopu szwedzkiego w latach 1691–1692 odbył się remont, w wyniku którego wystrój kościoła zmienił się z gotyckiego na barokowy według projektu Józefa Szymona Bellottiego. Wzniesiono nowy szczyt zachodni i szczyt nad łukiem tęczowym oraz podniesiono mury prezbiterium, a także obniżono dachy. W 1696 roku przeprowadzono remont. Ponowny remont przeprowadzono w 1752 roku, przy okazji którego wprowadzono sztukaterie rokokowe nad łukiem tęczowym. Ponowna konsekracja świątyni odbyła się w 1783, lecz w 1819 została czasowo zamknięta z uwagi na zły stan techniczny. W 1844 roku przeprowadzono remont. W 1886 roku restaurację sklepień przeprowadził J. Hinz. W 1886 roku dobudowano od południa zakrystię. Od 1921 znajduje się w rejestrze zabytków. 28 października 1925 podniesiony do rangi katedry w wyniku utworzenia diecezji łomżyńskiej. W latach 1932–1934 przebudowano pod kierunkiem Stefana Cybichowskiego poprzez dostawienie piętra na zakrystii południowej oraz drewnianych empor w prezbiterium, wybito otwory w ścianie południowej i przeniesiono nagrobki z prezbiterium i kaplicy Różańcowej do nawy. W czasie II wojny światowej uległ częściowemu zniszczeniu i dzięki zabiegom biskupa Stanisława K. Łukomskiego nie został wysadzony. W 1944 roku bomba zniszczyła zakrystię. W 1947 roku naprawiono dach. Regotyzowany w latach 1953–1958 według projektu architekta Władysława Paszkowskiego. Jest przykładem tzw. gotyku mazowieckiego. Dekretem biskupa łomżyńskiego Janusza Stepnowskiego z 9 lutego 2021 r. kościół katedralny – Sanktuarium Matki Boskiej Łomżyńskiej – Matki Pięknej Miłości w Łomży został ustanowiony jednym z 20 kościołów stacyjnych Papieskiego Roku św. Józefa w diecezji łomżyńskiej. Wnętrze W nawie głównej ma sklepienia gwiaździste i sieciowe, natomiast w nawach bocznych, kryształowe, spotykane na Mazowszu dość rzadko. Wewnątrz wiele cennych dzieł sztuki, gotyckich i późniejszych. - na pierwszym filarze po prawej znajduje się późnogotycki nagrobek zmarłego w 1549 kanonika i proboszcza Jana Wojsławskiego (pierwotnie była w posadzce prezbiterium). - nagrobek podwójny renesansowy Elżbiety i Andrzeja Modliszowskich z 1589 wykonany w warsztacie Santi Gucciego (pierwotnie znajdował się w kaplicy Modliszowskich/NMP, obecnie od 1934 roku w nawie południowej). Nagrobek wykonano z piaskowca pińczowskiego i marmuru bolechowickiego. Osoby, które upamiętnia to Andrzej Dunin-Modliszowski (Modliszewski) herbu Łabędź, starosta łomżyński i kolneński, dworzanin Anny Jagiellonki oraz Elżbieta Dembińska z Dembian herbu Rawicz, córka starosty chęcińskiego Stanisława Dembińskiego herbu Rawicz i Anny Ciołek. - nagrobek podwójny renesansowy Anny i Hieronima Modliszowskich (północna nawa) z lat 1565 i1590 r. Wyobrażenie Anny z Nakwaskich Modliszewskiej oraz zwieńczenie nagrobka jest autorstwa Santi Gucciego. - epitafium renesansowe Jana Modliszowskiego, autorstwa Santi Gucciego. Epitafium fundacji ojca, Andrzeja Dunin--Modliszowskiego, upamiętniające dziecko zmarłe w 1588 roku. Pierwotnie w kaplicy rodowej Modliszewskich (obecnie NMP). - nagrobek renesansowy starosty łomżyńskiego zmarłego w 1575 r. Mikołaja Troszyńskiego herbu Rogala, wykonany z piaskowca przez Girolamo Canavesi - nagrobek renesansowy z marmuru brunatnego Nikodema Kosakowskiego, starosty łomżyńskiego i ostrowskiego zmarłego w 1611 r., który został odnowiony przez hr. Stanisława Kosakowskiego w 1859 r. - w kaplicy południowej znajduje się w późnorenesansowym ołtarzu cudowny obraz Matki Boskiej Łomżyńskiej z XVI w., koronowany 4 czerwca 1991 przez Jana Pawła II. - w południowej nawie umieszczony jest duży obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy namalowany w 1900 przez Wojciecha Gersona. - dawniej znajdował się marmur (pierwszy marmur od prezbiterium) z napisem „Pamiątce dobrej matki z Podkajów Mieczkowskiej zmarłej dnia 17 maja 1797 r. ten kamień grobowy wdzięczny syn Antoni położył”. W zewnętrznym murze wieży katedry wmurowany jest kamień przypominający maskę, być może przedmiot kultu pogańskiego. Tego typu maski znajdują się jeszcze w murach kościoła w Prątnicy koło Lubawy na Mazurach i kolegiaty w Pułtusku. Podczas prac remontowych, które rozpoczęto w prezbiterium katedry w II poł. 2005 natrafiono pod posadzką na grobową kryptę. Było to bezpośrednią przyczyną rozpoczęcia prac wykopaliskowych, które przeprowadzono pod kierunkiem Archeologa i Geomorfologa Macieja Czarneckiego. W wyniku tych prac odnaleziono aż dziesięć krypt grobowych. Badania architektoniczne krypt przeprowadził Archeolog Mariusz Biel. Były to głównie krypty jednoosobowe. Znaleziono w nich dwa zachowane pochówki duchownych (w tym budowniczego katedry z XVI w.). Było także wiele innych pochówków – także poza kryptami (w wykopanych w ziemi jamach grobowych). Do poł. grudnia 2005 odkopano ok. 70 pochowanych pod prezbiterium szkieletów.

Czytaj więcej

Cudowny obraz: Obraz Matki Bożej Łomżyńskiej

Wokół głowy Maryi i Dzieciątka są aureole, powstałe wskutek wyżłobienia deski. Tło obrazu, rzeźbione w desce, zawiera geometryczne wzory. Obraz, a szczególnie twarze świętych postaci, wielokrotnie przemalowywano na całej powierzchni. W 1990 r. Obraz poddano gruntownej restauracji. Obraz Matka Boskiej Łomżyńskiej znajdował się w kaplicy. Przy opisach wizytacyjnych wymieniano wszystkie ołtarze, a często i obrazy. Wyróżniano kaplicę, chociażby z racji jej położenia; inne ołtarze boczne stały przy filarach. W 1598 r. kaplicę Modliszewskich zdobiły piękne malowidła i obrazy. W ołtarzu znajdowała się rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego.15 Nie wspomniano jednak o obrazie Matki Boskiej. W 1711 r. wyliczano srebrne przedmioty w kaplicy Różańcowej. Były tam, między innymi, dwie korony i "sukienka na obrazie Najświętszej Panny".16 W 1822 r. zanotowano: "W kaplicy Matki Boskiej znajduje się malowany obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem okryty srebrną szatą, z pozłacanymi koronami i gwiazdkami. Wiszą tam srebrne wota w podziękowaniu za otrzymane łaski przez pośrednictwo Najświętszej Maryi Panny". W 1893 r. też wspomniano o "sukience na obrazie Matki Boskiej".17 W 1901 r. nie było wprawdzie wzmianki o sukience, ale istniał "obraz Najświętszej Maryi Panny z szesnastu wotami"." Sukienka okrywała obraz do 1953 r. Wskazuje to na ciągłą obecność obrazu Matki Boskiej w kaplicy. Sukienka wyraźnie podkreślała identyczność Obrazu przynajmniej od 1711 r. W tym roku podano, iż była "nowo sprawiona z tabliczek starych i z jałmużny różnych dobrodziejów". Wydaje się, iż Obraz był tam wcześniej, może od założenia w 1637 r. Bractwa Różańcowego (źródło: katedra.4lomza.pl).