Sanktuarium Matki Bożej Anielskiej w Dąbrowie Górniczej
ul. Królowej Jadwigi 17, 41-300 Dąbrowa Górnicza
Sanktuarium Maryjne
UDOSTĘPNIJ
ZAPISZ
5
Sanktuarium Matki Bożej Anielskiej w Dąbrowie Górniczej
Źródło: Wikimedia Commons
Źródło: Wikimedia Commons
Nawa główna
Źródło: Wikimedia Commons
Wieża główna - widok z boku
Źródło: Wikimedia Commons
Ołtarz główny
Źródło: Wikimedia Commons
O sanktuarium:
Bazylika Najświętszej Maryi Panny Anielskiej w Dąbrowie Górniczej, Sanktuarium NMP Anielskiej Pani Dąbrowy Górniczej i Matki Zagłębia – sanktuarium diecezji sosnowieckiej, gdzie czczona jest Matka Boża Anielska w figurze łaskami słynącej, wyrzeźbionej w drewnie cedrowym w 1904 r. przez Józefa Baltazara Proszowskiego.
Kult Matki Bożej czczonej jako Królowa Aniołów rozwijał się w Zagłębiu Dąbrowskim od drugiej połowy XIX w. Parafia pw. NMP Anielskiej została ustanowiona w 1891 r. przez biskupa kieleckiego Tomasza Kulińskiego. W 1897 r. uroczyście wprowadzono do dąbrowskiej świątyni obraz „Królowej Anielskiej”, który cieszył się od samego początku wielką czcią wiernych. Ludzie otrzymują łaski za pośrednictwem Matki Bożej Anielskiej, które potwierdzone były od samego początku składanymi wotami jako podziękowanie[potrzebny przypis].
Bazylika NMP Anielskiej w Dąbrowie Górniczej to kościół z przywilejami Stolicy Apostolskiej. Jest to pierwsze sanktuarium w Polsce z tytułem bazyliki (probazyliki), który nadał 19 marca 1901 r. papież Leon XIII[potrzebny przypis].
Świątynia wybudowana została w latach 1898–1912 według projektu Józefa Stefana Pomiana-Pomianowskiego w stylu neogotyckim (gotyk nadwiślański), jako dobudowa do kościoła św. Aleksandra powstałego w latach 1875–1877. Jej budowniczym był ks. prałat Grzegorz Augustynik. Poświęcił ją 29 września 1912 r. biskup kielecki Augustyn Łosiński.
Pierwsza świątynia we wsi Stara Dąbrowa nosząca wezwanie św. Aleksandra była budowana w latach 1875–1877. W dniu 29 lipca 1875 roku, założono kamień węgielny pod budowę kościoła, którego głównym budowniczym był ks. Grzegorz Augustynik. Ceglaną jednonawową budowlę z dwiema wieżami w części frontowej wzniesiono na podstawie projektów Juliana Polcera. Budowę zakończono 4 grudnia 1877 r. Był to kościół filialny parafii pw. Świętej Trójcy w Będzinie. 18 października 1885 r. został konsekrowany przez biskupa kieleckiego Tomasza Teofila Kulińskiego. Jest to kościół który przylega do północnej nawy obecnej bazyliki pełniący funkcję kaplicy pw. św. Aleksandra.
Już po wybudowaniu kościoła św. Aleksandra okazało się, że jest on za ciasny. Ówczesny opiekun świątyni, ksiądz Dutkiewicz, rozpoczął starania o pozwolenie na budowę drugiego kościoła w górnej części Dąbrowy. Władze złożyły propozycję na zgodę, pod warunkiem zamiany już wybudowanego kościoła na cerkiew prawosławną. Ksiądz Dutkiewicz nie zgodził się na tak postawiony warunek, i w wyniku publicznych krytyk przez niego wygłaszanych, musiał uciekać z Dąbrowy przed władzami. Dotarł do Ameryki, skąd słał środki na budowę nowego kościoła. Ostatecznie podjęto rozbudowę kościoła św. Aleksandra, na co zgodziły się władze. Rozebrano dwie wieże w przedniej części kościoła i praktycznie wybudowano nowy kościół, połączony ze starym, zamienionym w obszerną kaplicę. Udział w finansowaniu budowy mieli wszyscy robotnicy dąbrowscy, bowiem zakłady pracy przez kilka lat, potrącały im składkę na budowę kościoła. Kamień węgielny pod budowę kościoła założono 2 sierpnia 1898 r. Poświęcił go dziekan będziński, ksiądz Leopold Dobrzański. Wybudowany według projektu Józefa Stefana Pomiana-Pomianowskiego, w stylu neogotyckim, halowym, z poprzeczną kaplicą św. Aleksandra (dawnym kościołem). Kościół posiada układ trójnawowy z 2 dwoma transeptami, trzema wieżami w fasadzie zachodniej i dwiema bocznymi. Powstała świątynia o wymiarach: długość 68 m, szerokość 30 m, wysokość wewnątrz 30 m i wieżach. Wieża główna o wysokości 86 m z krzyżem jest dominującym elementem w krajobrazie miasta i sprawia imponujące wrażenie. Zakończona jest stalowym hełmem pokrytym blachą miedzianą. Wewnątrz wieży głównej znajduje się kilka poziomów. Najwyższym jest pomost widokowy z balkonami, z których można podziwiać przepiękną panoramę miasta. Nieco poniżej znajduje się pomost, na którym najważniejszym (dzisiaj już nie używanym) elementem, jest skrzynia z piaskiem, mająca za zadanie wyhamowanie ogromnych wag zegara w przypadku urwania się któregoś z elementów. Oryginalne ciężarki wag niestety zaginęły w niewyjaśnionych okolicznościach. Zastosowano elementy zastępcze, by zegar mógł pracować. Następnym poziomem jest pomost zegarowy. Znajduje się tutaj mechanizm, który został przywieziony z zachodniej części kraju. Jest to stary mechanizm, który po renowacji odmierza czas do dzisiaj. Poprzednio raz na tydzień za pomocą korby, trzeba było nakręcić zegar, czyli podnieść pod strop trzy ciężkie wagi. Takie jednorazowe nakręcenie wystarczało na tygodniowe działanie. Obecnie jest zastosowany nowoczesny układ elektroniczny, dbający o poprawne wskazywanie godziny. Kolejnym pomostem jest dzwonnica. Oryginalnie był tu komplet dzwonów spiżowych z 1934 r., podobno ofiarowanych przez stoczniowców z Gdyni, jednak w czasie wojny Niemcy część dzwonów zdjęli i wywieźli. Do dzisiaj można słuchać jednego z nich o imieniu Stefan. Obok wiszą stalowe dzwony odlane w Hucie Bankowej w 1947 r. Całość konstrukcji dzwonnicy wykonana jest z drewnianych podpór oraz metalowych zawiesin. Wszystkie dzwony są kompletne (posiadają dusze). Następnym pomostem, jest kolejny poziom balkonowy. Tarasy widokowe są mniej więcej na 2/3 wysokości wież bocznych. Strop bazyliki to typowa gotycka konstrukcja. Elementy dachu pokrywającego budynek bazyliki nie opierają się na kopułach, lecz na specjalnie opracowanych podporach drewnianych. Sklepienia kopuł tworzą niezależną konstrukcję, na które nie działają żadne siły nacisku przenoszone poprzez konstrukcję dachu. Na tym poziomie znajdują się również przejścia do obydwu wież bocznych. Najniższą częścią wieży głównej jest wejście krętymi metalowymi schodami na drewniany balkon chóru.
Wnętrze tworzy niemal w całości jednolity neogotycki wystrój który tworzą ołtarze, ambona, konfesjonały o architektonicznych formach. Wielki ołtarz główny posiada bogatą dekorację malarską i rzeźbiarską. Dominantą jest obraz umieszczony pośrodku ołtarza: przedstawienie Trójcy Świętej w otoczeniu aniołów i świętych: św. Józefa i św. Joachima, św. Franciszka i św. Klary oraz rzeźba cudownej figury Maryi z Dzieciątkiem. Po bokach figury św. Rozalii i św. Antoniego z Padwy. Ponadto dzieło zdobią mniejsze figury archaniołów: Gabriela, Michała i Rafała. Pierwszy wizerunek NMP Anielskiej został umieszczony w kościele w 1897 r. Był to obraz namalowany na wzór obrazu Matki Bożej z Włoszczowy. Figura, która obecnie znajduje się w ołtarzu głównym, wykonana jest z drzewa cyprysowego. Wyrzeźbiona została w 1904 r. przez Józefa Baltazara Proszowskiego. Postać Najświętszej Maryi Panny jest wysoka na 170 cm. W prawej ręce trzyma berło, na lewej małego Jezusa, który wspiera na kolanach królewskie jabłko.W transepcie znajdują się neogotyckie ołtarze: Ołtarz św. Barbary z rzeźbami św. Kingi i św. Jadwigi; Najświętszego Serca Pana Jezusa z rzeźbami Maryi i św. Jana Ewangelisty i obrazem Ukrzyżowania. W kaplicach przy prezbiterium ołtarz NMP Różańcowej z rzeźbami patronów całego Śląska: bł. Czesława i św. Jacka, oraz św. Antoniego z Padwy w zwieńczeniu; św. Józefa z rzeźbami patronów Polski św. Wojciecha i św. Stanisława, natomiast w zwieńczeniu znajduje się figura bł. Wincentego Kadłubka. Kaplicę św. Aleksandra zdobi polichromia przedstawiająca anielski orszak oraz świętych oraz neogotycki ołtarz z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej.Bazylika pw. Matki Bożej Anielskiej jest sanktuarium diecezji sosnowieckiej. W 1957 r. NMP Anielska została ogłoszona w imieniu Stolicy Apostolskiej przez prymasa Stefana Wyszyńskiego patronką Dąbrowy Górniczej i Matką całego Zagłębia.
Figura:
Łaskami słynąca figura Najświętszej Maryi Panny Anielskiej
W sercu obecnej diecezji sosnowieckiej, w Dąbrowie Górniczej, od 1904 roku czczona jest NMP Anielska. Jako wzór dla artysty do wykonania figury Matki Bożej z Dzieciątkiem posłużył wizerunek Maryi, podarowany ks. Grzegorzowi Augustynikowi przez wiernych z Włoszczowy, gdzie był proboszczem. Cyprysową figurę do ołtarza głównego dąbrowskiej bazyliki wykonał Józef Baltazar Proszowski z Częstochowy. Maryja, którą otacza Bóg Ojciec i Duch Święty oraz święci: Józef, Joachim, Franciszek, Klara i aniołowie, ukazana została w postawie stojącej, jako Królowa Świata, w koronie i z berłem. Ustawiona jest na kuli ziemskiej, prawą nogą depcze ciało węża. Na lewym ramieniu trzyma Jezusa z rozłożonymi rękami, dzierżącego na kolanach królewskie jabłko. Matka Boża swą twarz lekko zwraca ku Dzieciątku. Ubrana jest w różową suknię w stylizowane lilie andegaweńskie i niebieski płaszcz okrywający także głowę, ozdobiony złotymi gwiazdami. Na brzegu płaszcza znajduje się lamówka przetykana szlachetnymi kamieniami. Sukienka Dzieciątka Jezus koloru białego zdobiona jest złotymi krzyżykami. Głowy obiegają złociste promienie oraz dwanaście gwiazd. Kompozycja całej sceny nawiązuje do charakterystycznego typu obrazowania sacra conversatione (świętej rozmowy) – gdzie często przedstawiano Matkę Najświętszą w otoczeniu świętych. Jest też wyraźną sceną ukazania chwały Maryi Niepokalanej, która – unoszona przez dwa anioły i depcząca węża, symbolizującego szatana – dostępuje łaski Wniebowzięcia i Ukoronowania. Świadkami tego jest Trójca Święta oraz zastępy aniołów. Wyrazem szczególnego hołdu wiernych, dla których NMP Anielska jest „skuteczną orędowniczką u Boga i najpewniejszą pomocą w trudnościach”, było ogłoszenie 2 sierpnia 1957 r., przez Prymasa Polski kard. S. Wyszyńskiego Matki Bożej Anielskiej Patronką Dąbrowy Górniczej i Matką Zagłębia. Znakiem szczególnej czci mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego była koronacja łaskami słynącej figury koronami papieża Pawła VI 19 maja 1968 r. przez prymasa S. Wyszyńskiego oraz metropolitę krakowskiego K. Wojtyłę.
Mapa:
Sanktuaria w pobliżu:
