Holybreak - Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Pilźnie

Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Pilźnie

ul.Karmelicka 3, 39-220 Pilzno

Sanktuarium Maryjne

UDOSTĘPNIJ

ZAPISZ

Źródło: Wikimedia Commons

Ołtarz główny

Źródło: Wikimedia Commons

Ołtarz z cudownym obrazem

Źródło: Wikimedia Commons

O sanktuarium:

Klasztor karmelitów w Pilźnie – zespół budynków, w którego skład wchodzą kościół pw. św. Katarzyny i Barbary, budynek klasztoru oraz zabudowa gospodarcza. Należał początkowo do augustianów, a od XIX w. stanowi własność karmelitów. Klasztor oraz kościół zostały wpisane do rejestru zabytków. Zespół znajduje się w środkowej części miasta, na wschód od Rynku w Pilźnie. Zajmuje powierzchnię ok. 1,5 ha, jest ograniczony ulicami: Lwowską od północy, Podwale od zachodu i Stanisława Króla-Kaszubskiego od południa. Został otoczony murowanym ogrodzeniem.Teren zespołu obejmuje m.in. obszar dawnych wałów obronnych, które niegdyś otaczały miasto, a także niewielki zbiornik wodny. Od frontu kościoła wybiega krótka ul. Karmelicka, do klasztoru prowadzi także wjazd od ul. Węgierskiej.Zabudowania znajdują się w północno-zachodniej części siedliska – budynek klasztoru (pod adresem ul. Karmelicka 1)usytuowany jest na południe względem kościoła, na zachód od niego znajduje się budynek gospodarczy z końca XIX w. Klasztor w Pilźnie, zgodnie z twierdzeniami współczesnej historiografii, został założony przez Władysława Jagiełłę 2 marca 1403 r. Władca stosownym dokumentem wydał zgodę na fundację oraz przekazał na nią plac (parcelę) pod budowę.Organizatorem był o. Filip (który został później pierwszym przeorem), oddelegowany przez przełożonego klasztoru w Kazimierzu – z pieniędzy powierzonych przez kazimierski klasztor zakupił on pod budowę dwie kolejne parcele. 12 marca 1403 r. fundację potwierdził bp Piotr Wysz, obdarzając zakonników przywilejem odpustowym . Ksiądz Bruździński przypuszcza, że świątynię wzniesiono przed 1413 r.a wg Nawrockiego stało się to jeszcze w 1403 r. W świetle dokumentu fundacyjnego kościół nosił wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oraz Świętych Katarzyny i Barbary. Prawdopodobnie bezpośrednio do niego przylegał drewniany budynek klasztoru. Przez pewien czas spór z domem zakonnym o place i domy toczył proboszcz miejscowej parafii, ks. Paweł, jednakże zakończył się on ugodą z 1 lutego 1405 r. Klasztor w Pilźnie w początkach swej działalności stanowił część powstałej w 1299 r. prowincji bawarskiej zakonu augustianów, którą w 1431 r. podzielono na dziewięć mniejszych okręgów – wówczas stał się częścią okręgu polskiego. Po wystąpieniu Marcina Lutra, 6 sierpnia 1547 r. utworzono niezależną prowincję polską, a klasztor pilźnieński stał się jej częścią.Najwyższym urzędem w klasztorze było stanowisko przeora, który był wybierany na początku na trzyletnią, a od 1761 r. na czteroletnią kadencję. Zaraz po nim wybierano kaznodzieję.Kościół i klasztor ucierpiały podczas najazdu wojsk węgierskich dowodzonych przez Tomasza Tharczaya, który miał miejsce 1 lutego 1474 r. Odbudował je król Zygmunt I Stary, panujący w latach 1507–1548. Wizytacja bp. Jerzego Radziwiłła wspomina o nowym budynku klasztoru – stary, drewniany prawdopodobnie spłonął w pożarze miasta w 1595 r.Wizytacja Piotra Skieczeńskiego, prepozyta bieckiego, z 1608 r. wspomina natomiast, że była to budowla drewniana, wolnostojąca. XVI w. był czasem rozwoju miasta – wizytacje biskupie przedstawiają kościół jako bardzo zadbany. Na przełomie XVI i XVII w. dużym źródłem dochodów klasztoru były darowizny od wiernych: do jednej z największych należało 3000 złp zapisane w testamencie przez Wojciecha Bobolę. Na początku XVIII w. kościół i budynek klasztoru znajdowały się w złym stanie technicznym, wizytacje prowincjała nakazywały dokonanie odpowiednich napraw – był to jednak duży problem finansowy dla zakonników. W XVIII w. nastąpił upadek duchowy klasztoru, odzwierciedlający kryzys religijności w czasach saskich i stanisławowskich.Negatywny wpływ na stosunki kościelne miały rozbiory Polski – w latach 1783–1787 zlikwidowano wszystkie klasztory augustianów w Galicji oprócz Pilzna. Klasztor skazany był na wymarcie, gdyż władze zakazały przyjmowania nowych zakonników. W 1811 r., gdy pożar strawił kościół i przylegający do niego od południa budynek klasztoru, został on prowizorycznie zabezpieczony. W 1832 r. zmarł ostatni augustianin, ks. Jerzy Frączkiewicz, a klasztor uległ kasacji. 27 lipca 1840 r. założenie przejęli karmelici prowincji galicyjskiej – pierwszym przeorem został 24 marca 1841 r. o. Alfons Jakiel. W 1848 r. karmelici rozpoczęli przebudowę gotycko-renesansowego wówczas kościoła, nadając mu neoromański wystrój elewacji (mury pokryto wówczas tynkiem oraz nieco podwyższono), a wewnątrz – wystrój barokowy. W tym samym roku wybudowano nowy, murowany, klasycystyczny budynek klasztoru. W 1868 r., po pożarze z 1865 r. (lub 1866 r.), dokonano kolejnej przebudowy w stylu neoromańskim. To wówczas dobudowano wieżę, a kościół otrzymał wygląd zbliżony do obecnego. Kościół św. św. Katarzyny i Barbary zbudowano z cegły i kamienia. Orientowany, pierwotnie gotycki, uległ przekształceniom w epoce baroku, a po przebudowach z XIX w. zyskał neoromański wystrój elewacji. Jest to świątynia jednonawowa, z dwoma kaplicami przy nawie. Prezbiterium (o szerokości prawie takiej samej jak nawa) jest zamknięte trójbocznie; od północy przylega do niego zakrystia. Do korpusu od północy dostawiono skonstruowaną na rzucie kwadratu (w najwyższej kondygnacji ośmioboczną) wieżę, a od zachodu – przedsionek (kruchtę). Najstarszym elementem zachowanego wyposażenia kościoła jest późnorenesansowy ołtarz główny z początku XVII w., przekształcony prawdopodobnie dwukrotnie, w XVIII i XIX w. Został on konsekrowany, według daty umieszczonej na portatylu, w 1607 r. Nawrocki przypuszcza, że zastąpił on retabulum gotyckie, które spłonęło w pożarze z 1595 r. – nie ma jednak źródeł, które potwierdzałyby jego istnienie. Drewniany ołtarz ma ok. 8,5 m wysokości i 6 m szerokości, jest pokryty polichromią, wypełnia apsydę świątyni. Jest dwukondygnacyjny; w środkowej arkadzie pierwszej kondygnacji umieszczono krucyfiks datowany na XVII lub XVIII w. oraz figury Matki Bożej i św. Jana datowane na XVII w., wykonane przez innego artystę. Powyżej figur umieszczono obraz namalowany w 1870 roku przez karmelitę Ludwika Zielińskiego, a przedstawiający śś. Katarzynę i Barbarę. W arkadach bocznych drugiej kondygnacji znajdują się figury św. Augustyna oraz św. Tomasza z Villanuevy. Ponad nimi znajdują się figury św. Mikołaja z Tolentino oraz niezidentyfikowanego biskupa, augustianina. W szczycie umieszczono popiersie Boga Ojca w szacie liturgicznej.

Czytaj więcej

Cudowny obraz: Obraz Matki Bożej Pocieszenia z Pilzna

Pilzno było szczególnym ośrodkiem kultu maryjnego już od średniowiecza. Kiedy Ziemią Pilźnieńską władał ród Gozdawitów, wizerunek Matki Bożej znajdował się w kaplicy basztowej, a po obronie grodu przed Tatarami w XIII w. został przeniesiony najpierw do kościoła parafialnego, a następnie do klasztoru. Zniszczenie otoczonego kultem obrazu MB Pocieszenia odnotowano po najeździe wojsk węgierskich Tomasza Tharczaya w 1474 r.; odmalowano go ok. 1500 r., a ponownie spłonął w 1657 r., podczas najazdu wojsk siedmiogrodzkich Jerzego II Rakoczego. Nowy wizerunek Matki Bożej Pocieszenia został namalowany w 1665 r. i znajduje się w ołtarzu w kaplicy północnej. W kronikach klasztornych i księgach są zapisane świadectwa o łaskach i uzdrowieniach, przypisywanych wstawiennictwu Matki Bożej Pocieszenia. Są one świadectwem interwencji Matki Boskiej w przełomowych momentach życia piszących, tych podpisanych i nie podpisanych. Wszyscy czuli wewnętrzną potrzebę podzielenia się swymi odczuciami, chcąc tym samym złożyć hołd Maryi.