Holybreak - Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Grudziądzu

Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Grudziądzu

ul. Kościelna 1, 86-300 Grudziądz

Sanktuarium Maryjne

UDOSTĘPNIJ

ZAPISZ

Źródło: Wikimedia Commons

Ambona

Źródło: Wikimedia Commons

bazylika - obraz św. Mikołaja

Źródło: Wikimedia Commons

O sanktuarium:

Bazylika kolegiacka św. Mikołaja w Grudziądzu – pierwotnie kościół parafialny (fara), od 1992 r. kolegiata, od 2010 r. nosi również tytuł bazyliki mniejszej. Świątynia pełni rolę sanktuarium maryjnego związanego z kultem obrazu Matki Bożej Łaskawej. Obecnie opiekę nad kościołem i całą parafią sprawuje ks. kan. Dariusz Kunicki. Historia Jest rzeczą pewną, że w okresie przynależności grodu w Grudziądzu do państwa polskiego i książąt mazowieckich w XI–XIII w., istniała stosowna świątynia, jednak o jej lokalizacji i wezwaniu źródła milczą. Podobnie musiało być po przejęciu grodu zniszczonego podczas najazdu pruskiego przez biskupa Chrystiana (1222) i po zajęciu jego posiadłości przez Krzyżaków w latach 30. XIII w. Skoro krzyżacka kaplica zamkowa została ukończona dopiero w 1299 r., przedtem musiało istnieć inne miejsce kultu. Zapewne jeszcze przed formalną lokacją miasta na prawie chełmińskim w 1291 r., wytyczono siatkę ulic i pod kościół parafialny przeznaczono płn.-zach. blok zabudowy przyrynkowej. Wtedy – w dwóch fazach – przystąpiono do budowy murowanego prezbiterium, początkowo funkcjonującego jako samodzielna świątynia, o czym świadczy istnienie ozdobnego szczytu zachodniego, do dziś czytelnego na strychu. Niestety, skąpe źródła historyczne przekazują niewiele konkretnych dat dotyczących budowy. Przypuszcza się, że prezbiterium ukończono około 1310 r., natomiast dalszy etap – wznoszenie korpusu nawowego – rozpoczęto po pożarze miasta w 1341 r. Od tego czasu zwierzchnictwu fary podlegały 2 grudziądzkie świątynie szpitalne – Św. Ducha i św. Jerzego na Rybakach. Istniała też szkoła parafialna, ponadto utrzymaniu fary służyły posiadłości ziemskie. Zapewne w XV w. nawę główną podwyższono do obecnej wysokości i zasklepiono. Od połowy XVI w. do 1598 r. i ponownie podczas potopu szwedzkiego (1656–1659) kościół był ewangelicki. W 1612 r. spłonęła wieża, którą wkrótce odbudowano, przebudowując szczyty zachodnie. W ciągu XVII w. od północy dobudowano 3 kaplice boczne (grobowe rodów Działyńskich i Kostków, bracką św. Michała) oraz – od południa – kruchtę. Od 1620 r. przy zwieńczonej kopułą ośmiobocznej kaplicy Działyńskich zostali osadzeni jezuici, którzy działali tu do wybudowania własnego kolegium i kościoła. Według niektórych autorów w 1659 r. kościół został spustoszony podczas wyzwalania Grudziądza spod okupacji szwedzkiej. W 1738 r. wieża kościelna otrzymała wysoki ażurowy barokowy hełm, w 1769 r. zbudowano sygnaturkę na dachu korpusu. W końcu XVIII w. hełm wieży rozebrano i zburzono kaplice boczne. W 1896 r. miała miejsce gruntowna renowacja fary w duchu neogotyckim, wnętrze otrzymało nowe polichromie i witraże. Podczas działań wojennych w 1945 r. kościół poniósł ciężkie straty: runęła górna część wieży, dachy, spłonęła większa część wystroju. Odbudowa miała miejsce w latach 1946–1949. Po utworzeniu w 1992 r. diecezji toruńskiej, fara została podniesiona do rangi kolegiaty kapituły grudziądzkiej. Jest również sanktuarium maryjnym, z obrazem Matki Bożej Łaskawej. Po 2000 r. przeprowadzono gruntowne zewnętrzne i wewnętrzne prace restauratorskie. W lipcu 2010 roku Benedykt XVI podniósł kościół św. Mikołaja do rangi bazyliki mniejszej. Uroczyste nadanie tytułu nastąpiło 6 grudnia 2010 r. Architektura Kościół farny w Grudziądzu jest budowlą ceglaną, orientowaną, gotycką. Ma formę trójnawowej czteroprzęsłowej pseudobazyliki (podobnie jak pięcio i pół przęsłowa katedra w Kwidzynie), z pięciobocznie zamkniętym dwuprzęsłowym prezbiterium. Od zachodu wznosi się wtopiona w korpus masywna wieża na rzucie kwadratu. Elewacje są oszkarpowane. Zwraca uwagę rozwiązanie przypory przy zakrystii (dobudowanej od strony płn.), połączonej z elewacją prezbiterium za pomocą przerzuconego ponad dachem łuku odporowego, podobnie jak w kościele św. Jakuba w Toruniu. Korpus kryty jest potężnym dachem dwuspadowym, chór niższym. Wieżę wieńczy dach namiotowy z niewielką nadstawką. Barokowa ażurowa sygnaturka na wschodnim skraju korpusu jest kryta baniastym hełmem. Prezbiterium kryte jest sklepieniem sześciopolowym spływającym na służki, nawy boczne gwiaździstym na konsolach, a nawa główna gwiaździstym o układzie wzbogaconym dodatkowymi żebrami. Smukłe prezbiterium, jasno oświetlone wysokimi ostrołukowymi oknami, kontrastuje z ciemniejszym korpusem, w którym dominują ośmioboczne filary i masywne mury nawy głównej, oświetlonej tylko pośrednio poprzez okna w nawach bocznych. W prezbiterium do wnętrza otwierają się 2 arkady empory patronackiej, umieszczonej nad portalem zakrystii, duża empora otwiera się ponadto pod wieżą do nawy głównej. Długość kościoła wynosi 41 m, szerokość 21 m, wysokość wnętrza 16 m. Surowe mury, które pozwalają prześledzić budowlane przemiany wnętrza świątyni, to efekt wtórny, odpowiadający poglądom konserwatorskim panującym po II wojnie światowej. Pierwotnie były pokryte pobiałami, tynkami i barwną dekoracją malarską.

Czytaj więcej

Cudowny obraz: Obraz Matki Bożej Grudziądzkiej

Trwałym znakiem wiary pokoleń mieszkańców Grudziądza jest obraz Matki Bożej Łaskawej, zwanej Matką Bożą Grudziądzką. Wierni parafii farnej, w burzliwych czasach reformacji zwracali się ze swoimi problemami do Matki Najświętszej, szukając u Niej pomocy i w wsparcia. To tu, w tej świątyni, w 1655 r., w obliczu odebrania świątyni katolikom przez protestantów, zostały nadane przywileje dla Bractwa (Sodalicji) Najświętszej Maryi Panny, której członkowie mieli gromadzić się na wspólnej modlitwie wokół ołtarza NMP. O czci, jaką otaczali wierni Matkę Bożą w Grudziądzkiej Kolegiacie w Jej cudownym wizerunku pochodzącym z I poł. XVII w., dowiadujemy się z protokołu powizytacyjnego fary Kanonika Strzesza z 1667 r., w którym zamieszczone zostały istotne informacje dotyczące kultu Matki Bożej w Jej obrazie. Czytamy w nim, że po czasach zawieruch wojennych, w chylącym się ku upadkowi kościele znajdował się w nawie północnej po lewej stronie ołtarz NMP "pokryty wspaniałą lśniącą pozłotą". W dniu 13 września 1666 r. Potwierdzone zostały wszystkie przywileje, jakie dotąd posiadał kościół farny. Do owych przywilejów należało m.in. odprawianie co sobotę przy ołtarzu Matki Bożej uroczystej (śpiewanej) Mszy św. wotywnej do NMP dla Bractwa Węglarzy i Sodalicji. Ponadto dowodem kultu Matki Najświętszej były, niezachowane do dziś, liczne darowizny i wota na rzecz Ołtarza NMP, m.in.: "klejnot święty różańca w złocie, srebrze i miedzi, wota ołtarzowe, berło srebrne, 2 korony pozłacane, 3 pierścienie z diamentem i złotym pelikanem, relikwiarz pozłacany wysadzany kryształem górskim, lampa miedziana, para świeczników i dzwonek", a także 5 sukienek - w tym jedna złota i dwie purpurowe przyozdobione złotem. 9 III 2002 Ojciec Święty Jan Paweł II w Watykanie, na prośbę Ks. Biskupa Toruńskiego Andrzeja Suskiego i Ks. Proboszcza Infułata Tadeusza Nowickiego błogosławi korony na wizerunek Matki Bożej Łaskawej 7 IX 2002 Biskup Toruński Andrzej Suski w Grudziądzu dokonuje uroczystej koronacji wizerunku Matki Bożej Łaskawej.