Holybreak - Sanktuarium Matki Bożej Odwachowskiej w Zamościu

Sanktuarium Matki Bożej Odwachowskiej w Zamościu

ul. Kolegiacka 1A, 22-400 Zamość

Sanktuarium Maryjne

UDOSTĘPNIJ

ZAPISZ

Źródło: Wikimedia Commons

Katedra z dzwonnicą

Źródło: Wikimedia Commons

Nawa główna - widok na ołtarz

Źródło: Wikimedia Commons

Kaplica Akademicka

Źródło: Wikimedia Commons

Sklepienie - fragment

Źródło: Wikimedia Commons

Katedra nocą

Źródło: Wikimedia Commons

O sanktuarium:

Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu – zabytkowy renesansowy kościół na Starym Mieście w Zamościu, przy ul. Kolegiackiej 1A, wzniesiony pod koniec XVI w. Znajduje się na trasie Szlaku Renesansu Lubelskiego. Historia Kościół ufundował założyciel miasta, Jan Zamoyski, a autorem jej projektu jest włoski architekt Bernardo Morando, z czym wiąże się jej nawiązanie do kościołów włoskich z XV, XVI wieku. Początkowo była to kolegiata, Zamość podlegał biskupstwu chełmskiemu, dopiero w roku 1992, kiedy utworzono diecezję zamojsko-lubaczowską, podniesiono jej rangę do katedry. Po śmierci jej architekta, na początku XVII wieku, ukończono wewnętrzny wystrój tego kościoła. Konsekracji świątyni dokonano w roku 1637. Znaczną przebudowę przeprowadzono jedynie w okresie zaborów, w latach 1824–1826, pod dowództwem gen. J. Mallet-Malletskiego, który kierował wówczas rozbudową i modernizacją zamojskiej twierdzy. W tym okresie katedra została obniżona, zmieniono m.in. elewację, przez co obecny wygląd zewnętrzny jest bardziej klasycystyczny, zniknęły napisy i herby Zamoyskich, zlikwidowano także niektóre elementy wewnątrz kościoła. W II połowie XIX wieku oraz I połowie wieku XX prowadzono dalsze zmiany i remonty, związane także z licznymi uszkodzeniami. Podczas VII pielgrzymki do Polski w 1999 wizytę w katedrze złożył papież Jan Paweł II. Katedra pełni także rolę kościoła parafialnego. W obrębie parafii znajduje się także inny kościół na Starym Mieście – rektoralny kościół św. Katarzyny. Architektura i wnętrze Styl architektoniczny katedry jest związany z tzw. renesansem lubelskim. Jej wymiary, w stosunku 3:2, wynoszą: 45 m długości i 30 m szerokości. Nawiązują one do wymiarów ówczesnego Zamościa i są równe jego 15-krotnemu pomniejszeniu. Jest to katedra o typie bazylikowym, z wyższą nawą główną ze sklepieniami kolebkowymi oraz lunetami, sięgającą 20 m, oraz niższymi nawami bocznymi. Dziś prowadzą do niej 3 wejścia – poza głównym od zachodu, również 2 boczne przez dawne kaplice (od północy i południa). Obecny, późnobarokowy ołtarz z II połowy XVIII w., zastąpił pierwszy, wczesnobarokowy, który przewieziono do Tarnogrodu. Znajdują się przy nim cztery kolumny, pomiędzy dwiema z nich umieszczony jest główny obraz, przedstawiający Św. Tomasza Apostoła, klękającego przy zmartwychwstałym Jezusie, a na bocznych ścianach prezbiterium 4 inne, ukazujące patrona kościoła. Na ołtarzu stoi srebrne tabernakulum rokokowe z połowy XVIII wieku. Wewnątrz znajduje się 9 kaplic, po 4 w obu niższych nawach bocznych, oraz jedna przy prezbiterium (po jego prawej stronie). Poszczególne kaplice, bogate w cenne obiekty, ołtarze, obrazy, poświęcone są różnym postaciom i osobom: Południowa (prawa) nawa boczna: - kaplica Zamoyskich pw. Przemienienia Pańskiego (Ordynacka) – przy nawie ołtarza; umieszczono tu płytę nagrobną (z czarnego marmuru) Jana Zamoyskiego; poza tym wisi tu obraz przedstawiający Przemienienie Pańskie oraz mniejsze portrety założyciela miasta i jego syna Tomasza oraz nagrobek z rzeźbami XIV ordynata - Tomasza F. Zamoyskiego; południowa (prawa) nawa boczna: - kaplica Różańcowa (Bractwa Różańcowego) – kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej; - kaplica Infułacka – obraz Św. Mikołaja Biskupa; - kaplica Relikwii – barokowy ołtarz z XVII wieku z relikwiarzami (większość rokokowych), obraz św. Marii Magdaleny; - kaplica Św. Trójcy – zamurowana; mieści się tu biblioteka kościoła. Północna (lewa) nawa boczna: - kaplica Akademicka – obraz św. Jana Kantego, patrona Akademii Zamojskiej; - kaplica Zwiastowania NMP (Bractwa Literackiego) – kopia bardzo cennego obrazu Zwiastowania NMP (z Florencji); - kaplica Chrystusa Ukrzyżowanego – rzeźby związane z droga krzyżową Jezusa; - kaplica Matki Bożej Opieki (Łaskawej, Odwachowskiej) – obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem; darzonej wielkim kultem przez mieszkańców miasta. Na ścianie zakrystii, jaka mieści się w zamurowanej kaplicy po lewej stronie głównego ołtarza, wisi inny obraz - Jezusa Miłosiernego. Pod nawą główną znajdują się krypty z trumnami oraz prochami Zamoyskich. Wejście poniżej jest zamknięte żelaznymi drzwiami z herbami tej rodziny, ułożonymi poziomo w posadzce koło kaplicy Różańcowej. W jednej z krypt spoczywa Jan Zamoyski. Jeszcze do niedawna miejsce to było dostępne do zwiedzania. Na niektórych z ośmiu wysokich filarów (po 4 po obu stronach nawy głównej) znajdują się epitafia (m.in. Sz. Szymonowica). Słychać tu również 25-głosowe organy, zbudowane w 1896 roku przez lwowskiego organmistrza Jana Śliwińskiego. Przy katedrze (po jej północnej stronie) wznosi się późnobarokowa dzwonnica, wybudowana w II połowie XVIII wieku; większej przebudowy dokonano w okresie międzywojennym minionego stulecia.

Czytaj więcej

Cudowny obraz: Obraz Matki Bożej Odwachowskiej

Od 19 II 1803 r. w kaplicy, po północnej stronie nawy znalazł schronienie szczególny Obraz Matki Najświętszej. Przeniesiono go z odwachu (wartownia straży garnizonowej) przy ratuszu z obawy przed profanacją. Od połowy XVIII w. cieszył się on niezwykłym kultem wiernych. Mieszkańcy Zamościa czcili ten wizerunek jako słynący łaskami, nazywając Maryję Opiekunką lub Odwachowską. Według tradycji (potwierdzonej badaniami konserwatorskimi) Obraz namalował w 2 poł. XVIII w. na deskach drzwi osadzony na odwachu człowiek posądzony o popełnienie zbrodni. „Czując się czystym w obliczu Wszechstwórcy i własnego sumienia, a znalazłszy węgiel w wilgotnym i ciemnym miejscu nakreślił obraz Bogarodzicy na drzwiach swego więzienia, jako Opiekunki utrapionych. Błagał Ją o ulgę w cierpieniach i wykazanie jego niewinności. Po krótkiej, ale gorącej modlitwie łańcuchy go krępujące opadły, a obraz otoczyła nagła światłość…” Obraz wycięto z drzwi więzienia i zawieszono na ścianie odwachu (przypuszcza się, że zawieszano go także na murze otaczającym twierdzę zamojską). Wiarę w skuteczność opieki Najświętszej Panny Maryi pogłębiały liczne łaski, jakich doznawali żarliwie modlący się przed Obrazem ludzie. Niezwykłe ożywienie kultu przypada na 1 poł. XIX w., od chwili przeniesienia Malowidła do Kolegiaty. Obraz był kilkakrotnie „poprawiany”, przemalowywany i upiększany, a w 1 ćwierci XIX w. został ozdobiony tkaniną zakrywającą całe tło, srebrnymi sukienkami i złoconymi koronami w otoczeniu wieńca dwunastu gwiazd. Zamojski Obraz można zaliczyć do typu przedstawień półpostaciowej Hodegetrii. Kompozycja postaci Maryi i Dzieciątka, układ dłoni, atrybuty wskazują na wzorzec ikony Matki Boskiej Smoleńskiej (obecnie w kościele dominikanów w Gdańsku). Liczne kopie i rozpowszechnienie wiary w skuteczność opieki NMP w tym wizerunku, zwłaszcza po poł. XVIII w., były prawdopodobnie źródłem, z jakiego czerpał natchnienie anonimowy autor obrazu zamojskiego. Łaskami słynący Wizerunek 9 IX 2000 r. został uroczyście ozdobiony przez Księdza Kardynała Józefa Glempa, Prymasa Polski, koronami papieskimi, które zostały 12 VI 1999 r. pobłogosławione przez Ojca Świętego Jana Pawła II w czasie wizyty w Zamościu 12 VI 1999 r. (źródło: katedra.zamojskolubaczowska.pl).